dineshkumar aitawade 9850652056

samdoli vishesh news :  समडोळीचा दीडशे वर्षांपूर्वीचा गंजीखाना – वैरणीतून गावसंस्कृतीची पाळंमुळे: समडोळी गाव हे फक्त माणसांचं घर नाही, तर ही त्या परंपरांची, शहाणपणाची आणि दूरदृष्टीची पवित्र भूमी आहे, जिथं काळाच्या वादळातही न झुकणाऱ्या व्यवस्थांची बीजं रोवली गेली. आज जरी काळ बदलला असेल, पिढ्या बदलल्या असतील, पण गावाच्या मध्यभागी विसावलेला तो दीडशे वर्षांपूर्वीचा गंजीखाना, हा केवळ चाऱ्याचा साठा नव्हता – तो एक संस्कृतीचा गाभा होता, विचारांचा केंद्रबिंदू होता, आणि सामूहिक उदारतेचं प्रतीक होतं.

samdoli vishesh news :  समडोळीचा दीडशे वर्षांपूर्वीचा गंजीखाना – वैरणीतून गावसंस्कृतीची पाळंमुळे

 परंपरेच्या पायघड्यांवर उभा असलेला समडोळीचा दीडशे वर्षांपूर्वीचा

गंजीखाना

गाव रचताना केवळ घरांची रचना नव्हती, तर गावाच्या उद्याचं स्वप्न रेखाटलं जात होतं. त्याच वेळी गावाच्या जाणत्या, अनुभवी, आणि दूरदृष्टी असलेल्या नेत्यांनी एक गोष्ट लक्षात घेतली – “जनावरं जगली तर शेती जगेल, आणि शेती जगली तर गाव समृद्ध होईल.”

त्यातूनच जन्माला आला – **गंजीखाना.**गावाच्या हृदयात, एका उंचसखल भागात, १४ एकरांची विस्तीर्ण जागा वैरणीसाठी राखून ठेवण्यात आली. ही जागा केवळ शेतकऱ्यांच्या वैरणीसाठी नव्हती, ती त्यांच्या श्रमाच्या साठवणुकीची, कष्टाच्या साक्षीची आणि सहकार्याच्या शिकवणीची जागा होती.

 गावसंघटनेचा झळाळता प्रतीक

गंजीखान्याची रचना एवढी संगठित होती की प्रत्येक शेतकऱ्याच्या चाऱ्याला स्वतंत्र जागा असायची, पण तिथं कधीही “माझं-तुझं” होत नसे. गावात एकमेकांवर विसंबून जगण्याची जी परंपरा होती, ती या जागेने आणखी मजबूत केली.

हेही आवर्जुन वाचा

तीनशे वर्षांची परंपरा लाभलेला – समडोळीचा जोगणी महोत्सव

शंभर वर्षांची साक्ष देणारी, समडोळीतील शालिनी पाटलांची विहीर

समडोळीच्या हृदयात वसलेला शिक्षणाचा राजवाडा

समडोळीच्या वग्यानी वाड्याचा राजेशाही पुन्हा जागृत…

या ठिकाणची राखण गावातील रामोशी समाजाकडे देण्यात आली होती – ही निवडही केवळ सुरक्षिततेसाठी नव्हती, तर समाजाला एक जबाबदारी, एक मान्यता आणि गावाच्या व्यवस्थेतील सन्मान देणारी होती.गंजीखान्याच्या देखरेखीसाठी एक स्वतंत्र समिती स्थापन करून, त्या व्यवस्थेला नियमबद्ध स्वरूप दिलं गेलं.

 पुराच्या लाटाही झेपेनाशा करणारी दूरदृष्टी

गावात दोन वेळा भयानक महापूर आला. अनेक भाग पाण्याखाली गेले, झोपड्या वाहून गेल्या, शिवार नासलं. पण गंजीखाना मात्र ताठ मानेने उभा राहिला.त्याच्या जागेची निवड एवढी अचूक होती, की कितीही मोठा पूर आला, तरी तिथं कधीच पाणी आल नाही.गावकऱ्यांनी त्या काळात “आमचं जनावरांचं पोट जपलं, म्हणजे आमचं घर जपलं” – ही शिकवण अंगीकारली होती.

 बदलत्या काळात हरवलेली जाणीव

काळाच्या ओघात, यांत्रिकीकरणाच्या झंझावातात जनावरं कमी झाली, बैलजोड्यांचं स्थान ट्रॅक्टरने घेतलं आणि **गंजीखाना हळूहळू मोकळा पडू लागला.**एकेकाळी जिथं वैरणीचा गंध दरवळायचा, तिथं आता फक्त आठवणींची वाऱ्यावर झुलणारी राख उरली आहे.

 पण गंजीखाना संपला नाही…

गंजीखाना हे फक्त एक स्थल नाही, तो एक दृष्टीकोन आहे, एक व्यवस्थेचं दर्शन आहे. आजही या जागेकडे पाहिलं की, गावकऱ्यांच्या सामूहिक प्रयत्नांची, निर्णयक्षमता आणि सामाजिक न्यायाच्या जाणीवेची गोष्ट आपोआप उलगडते.
आजच्या पिढीने जर पुन्हा त्या जागेला सामाजिक उपयोगात आणलं, नव्याने जीवन दिलं – कदाचित तोच गंजीखाना नव्या अर्थाने ‘गावकेंद्र’ होऊ शकतो – शाश्वत शेती, दुग्धोत्पादन, गावकार्यशाळा यासाठी आधारबिंदू होऊ शकतो.

 शेवटी एवढंच…
समडोळीचा गंजीखाना – ही फक्त वैरणीची साठवणूक नव्हती,ती गावाच्या एकोप्याची, शहाणपणाची आणि आत्मनिर्भरतेची जिवंत शाळा होती.

आजही ती जागा शांतपणे उभी आहे – **गावकऱ्यांना पुन्हा एकदा एकत्र येण्याचं आमंत्रण देत.**ज्याला ऐकायचं आहे, त्याने त्या मोकळ्या जागेत जावं – तिथं अजूनही वाऱ्यातून शेतकऱ्यांच्या श्वासांची, जनावरांच्या पावलांची, आणि काळाच्या ठसेबदलांची एक अनुभूती मिळते…

Author: Rajkiya Live

दिनेशकुमार ऐतवडे रा. समडोली ता. मिरज जि. सांगली हे गेल्या 25 वर्षांपासून पत्रकारिता क्षेत्रात आहेत. Bsc झाल्यानंतर शांतीनिकेतन मधून पत्रकारितेची पदवी घेतली. 1999 मध्ये त्यांनी लोकमत मधून आपल्या कामाला सुरुवात केली. त्यानंतर 1 एप्रिल 2000 ते 20 jully 2020 परेंत तरुण भारत च्या सांगली आवृत्ती मध्ये उपसंपादक पदावर काम केले. सध्या ते दैनिक जनप्रवास मध्ये उपसंपादक म्हणून काम करीत आहेत. राजकारण हा त्यांच्या मुख्य विषय आहे. सांगली, कोल्हापूर, आणि हातकणंगले लोकसभा मतदार संघावर त्यांनी भरपूर लिखाण केले आहे.